Als een tuinmens schaduw onwerkbaar acht mist zij/hij veel. In de vrije natuur, waar die in ons land ook mag zijn, maar ook elders, groeit het merendeel van onze vaste planten op specifieke plekken. De bosrand en de grasvlakte zijn duidelijk afgebakende plantengemeenschappen met eveneens duidelijk eisen aan groeimogelijkheden. Het is nu juist die overgangszone die de meeste mogelijkheden heeft en daarom ook veel verschillende plantengemeenschappen telt. Levend in bijna de volle zon tot schaduw van struiken en bomen. Daar horen meer voorwaarden bij, zoals droogte versus vocht en ook de samenstelling van de grond is erg verschillend.
De gedachte kan dan post vatten dat de tuin te klein is voor dat soort verschillen. Gelukkig is dat niet zo. Een boom met een open kroon, zoals de japanse Acer, de berk, de lijsterbes, sierkersen en dus geen beuken of coniferen, leveren heel fijne schaduw. In dat licht zijn planten ook veel mooier dan in die heel felle middagzon. Juist dat spel van lichte en donkere plekken is de charme van dat soort situaties en vooral in het voorseizoen is er heel veel te beleven. Denkt u maar aan al die vele in het voorjaar bloeiende bolgewassen. Maar er zijn veel meer soorten die het goed doen op dit soort plekken. Speenkruid is een voorbeeld waar opkomende planten geen last van hebben, tegen de tijd dat die gaan groeien is de cyclus van al die vroege bloei,dus ook van speenkruid is voorbij. En mooi toch die kleine gele sterretjes.
Maar er is veel meer moois. Kijk eens naar Hepatica, het leverbloempje. Verschillende soorten en cultivars meestal met blauwe bloempjes,enkele met witte. Maart en april is de bloei en dan zijn ze weer vertrokken tot volgend jaar maar weergaloos mooi. Corydalis is er inmiddels in veel soorten en kleuren en net zoals het leverbloempje in humus, bosgrond vrij vertaald. Goed te gebruiken aan de voet van een struik,die later in het seizoen de bodem onzichtbaar maakt. Nog zo’n fraaie bodembewoner is mansoor, Asarum europeanum komt ook in ons land voor en is zwaar beschermd en heel mooi. Te mooi om waar te zijn zijn de vroegbloeiende Cyclamen die na de loei ook nog eens getooid worden met prachtig blad dat tot ver in de zomer zichtbaar blijft.
Aronskelken zijn er ook in soorten en die doen het op deze plekken ook erg goed. De Italiaanse heeft mooi getekend blad. Na de bloei komen op kale stengels de rode bessen. Vooral in Zuid-Limburg vaak samen met die ook zo mooie sleutelbloem, Pirmula, de P. veris kan net zo goed als de P. elatior Ook groeiend bij elkaar in de buurt is Lieve Vrouwe Bedstro, Galium odoratum, de naam zeg het al, geurend. Oma deed die in linnenzakjes die in de kleerkast werden opgehangen. Viola odorata met die mooie blauwe kleur past er prima bij.
Al deze voorjaarsplanten houden van humusrijke grond , zoals dat heet en maken u het werk makkelijk. Humus krijg je van bladaarde, dus laat het afgevallen blad liggen. Geen zorgen dat die de planten verstikken, kijk maar eens hoe lekker door die laag heen groeien. Natuurlijk passen veel meer bodembedekkers op dit soort plekken, maar dat is nu net niet de bedoeling, die planten zijn robuster groeiend, u kunt de zomer opvrolijken met een leuk en klein klavertje dat ook prima in deze situatie pas, de Oxalis acetosella, klein en fijn blad en mooi witte bloempjes. Later in het seizoen zijn andere planten geschikt, die komen in deel II voorbij.
II
Zonder licht groeit natuurlijk geen enkele plantn of dier, maar omdat, zoals in nummer I betoogd, de verschillen tussen volle zon en diepe schaduw heel erg groot zijn, is er ook enorm veel variatie tussen planten die de volle zon nodig hebben en soorten die dat absoluut niet willen en daartussen in dan weer alle denkbare variaties. In nummer I is een planten -gemeenschap beschreven die in het voorjaar zijn hoogtepunt kent. Groen is er dan met een enkel klein grasje en vaak mos. In de natuur , ook bij ons, een veel voorkomende groei
Onder bomen is vaak een andere schaduw dan onder struiken en ook hier weer niet die zware schaduw van beuk en eik want dan is het echt te donker. Onder bomen zoals berk, esdoorn en lijsterbes is veel variatie in diepte van de schaduw. En dan volgt een heel lange lijst van planten die het daar doen. Een mooie en ecologische planten gemeenschap kan zo geschapen worden, een die ook nog weinig onderhoud nodig heeft. Varens zijn er te kust en te keur van mini tot reus. Polystichum tsussimense is en 30 cm hoog mini en het familielid P. setiferum ‘Dahlhem’ wordt 100 cm hoog. Ook de familie Hosta en Pulmonaria levert veel geschikte soorten. En niet te vergeten de familie Epimedium.
Zoek eens naar andere soorten. De familie dovenetel, Lamium, de L. maculatum ‘Beacon Silver’ heeft mooi zilverachtige blad, zo ook de L. maculatum ‘Pink Pewter’. In deze familie is er een erg mooie en onbekende uitschieter, de Lamium orvale. Vormt een mooie pol, wordt 50 cm hoog en heeft prachtig bruinachtig gekleurd blad, in een woord een plaatje. Voor een groot vlak als bodembedekker is Lamiastrum galeobdolon ‘Herman’s Pride’een heel mooie bodembedekker die niet woekert wat broertje L. galeodolon heel enthousiast wel doet. Als er veel ruimte in de hoogte is probeer eens de Kirengeshoma palmatum uit Japan. Ook ’n plaatje, wordt een flinke pol van 100 cm hoog.
Klein maar fijn is Ophiopogon japonicus ‘’Minor’, mooi groen polletje dat langzaam als maar groter wordt met buurpolletjes en wat groter en met zwarte bladeren is de O. planiceps ‘Niger’. Apart is ook de Liriope muscari met veel cultivars die bloeien in de kleuren violet, purper en wit, 30 cm hoog. Heuchera is een grote familie die de laatste jaren is gegroeid met een aantal mooie cultivars, teveel om op te noemen en je moet op zo’n plant vallen. Bruinrood, geel groen, wit, gemarmerd, u kunt het zo gek niet bedenken of die bladkleur is er. Dan is er ook de kruising tussen Heuchera en Tiarella, de Heucherella.minstens zo mooi als beide ouders.
Inheems maar niet minder mooi is Ajuga reptans die wel lag blijft en makkelijk groeit met de heel grote bladplant, die veel vocht nodig heeft en echt geen zon Astilboides tabulais, mooie bloemen op lange stengels boven grote bladeren tot 80/100 cm doorsnede .Loopt uit al een varen en is dan gevoelig voor nachtvorst, zet ’n paar bloempotten klaar die u erover zet als d nachtvorst komt, ‘s morgens weer wegpakken. Langs de vijver bijvoorbeeld, maar ook op ‘n plek waar de grond voldoende vochtig blijft een aanwinst. De familie Astilbe en de vele cultivars houden ook van zo’n plek en combineren gaat prima als de ruimte er is.
De gebroken hartjes, Dicentra is een flinke familie met veel leden, die ook deze plek graag hebben om te groeien. De soorten die van deze plakken houden zijn er velen, zeker zoveel dat aan alle wensen voldaan kan worden. Valt u op een plant kijk dan naar het naamkaartje, staat alles op en probeer Moeder Natuur niet te foppen, als de plek niet geschikt is niet doen.
